Καρκίνος προστάτη
Καρκίνος προστάτη
Ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί η συχνότερη κακοήθεια που προσβάλλει τους άντρες, με 21% των νέων καρκίνων ετησίως στον ανδρικό πληθυσμό να αφορά στον καρκίνο του προστάτη. Ωστόσο, η αναλογία 8:1 στη σχέση εμφάνισης και θανάτων, δείχνει ότι παρόλο που η νόσος είναι θανατηφόρα για κάποιους άνδρες, η πλειονότητα πεθαίνουν από άλλα αίτια. Επιπλέον, ιατροδικαστικά δεδομένα δείχνουν ότι σχεδόν το 70% των ανδρών άνω των 80 ετών είχαν ένα καρκίνο του προστάτη που δεν γνώριζαν.
Με βάση τα παραπάνω, οι θεραπευτικές αποφάσεις σε ένα ασθενή με νεοδιαγνωσθέντα καρκίνο του προστάτη λαμβάνουν υπόψη την πιθανότητα για ανάπτυξη μεταστάσεων και θάνατο. Επομένως, υπάρχουν ασθενείς που δεν θα χρειαστούν κάποια θεραπευτική παρέμβαση για πολλά χρόνια, ενώ άλλοι απαιτείται να λάβουν άμεσα θεραπεία. Πρέπει να τονισθεί ότι η καλύτερη απόφαση για τις θεραπευτικές προσεγγίσεις μπορεί να απαιτεί την στενή συνεργασία πολλών ειδικών που εμπλέκονται, ακόμη και στα αρχικά στάδια της νόσου.
Πρώιμη διάγνωση – Προληπτικός έλεγχος
Ο προληπτικός έλεγχος για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη περιλαμβάνει κατά βάση τη δακτυλική εξέταση του προστάτη και τον έλεγχο του PSA. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι το PSA δεν είναι ένας τέλειος δείκτης για τη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη. Η ανίχνευση μιας παθολογικής τιμής PSA, ειδικότερα όταν δεν συνδυάζεται με τη δακτυλική εξέταση προστάτη από Ουρολόγο, δεν πρέπει να θεωρείται αρκετή για να στοιχειοθετήσει τη διάγνωση κακοήθειας. Η οριστική διάγνωση τίθεται μόνο με την βιοψία του προστάτη.
Τοπικά εντοπισμένη νόσος
Τοπικά εντοπισμένη νόσος είναι η κατάσταση στην οποία ο καρκίνος του προστάτη περιορίζεται μόνο στον αδένα του προστάτη. Σε αυτή την περίπτωση η χειρουργική αφαίρεση αποτελεί την πιο προφανή θεραπευτική επιλογή. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτό το στάδιο η στενή παρακολούθηση και η ακτινοθεραπεία μπορεί να αποτελέσουν εναλλακτικές προσεγγίσεις. Σε όλες τις περιπτώσεις ο στόχος είναι η ίαση του ασθενούς. Οι παράγοντες που βαρύνουν στην απόφαση της θεραπείας είναι η ηλικία του ασθενούς, η ύπαρξη άλλων σοβαρών νοσημάτων, η διαφοροποίηση του όγκου (Gleason score), το κλινικό στάδιο της νόσου (που καθορίζεται από τον ουρολόγο με την δακτυλική εξέταση) και η τιμή του PSA. Η απόφαση για την καλύτερη θεραπεία είναι σε μεγάλο βαθμό εξατομικευμένη και πρέπει να λαμβάνεται μετά από συζήτηση του ασθενούς με τον θεράποντα ιατρό, που στις περισσότερες περιπτώσεις είναι ο ουρολόγος που έχει κάνει την διάγνωση.
Τοπική υποτροπή
Συνήθως οι ασθενείς εμφανίζονται μετά την αρχική θεραπεία (προστατεκτομή, ακτινοθεραπεία) με σταδιακά αυξανόμενα επίπεδα PSA. Σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ πιθανή η ύπαρξη τοπικής υποτροπής. Οι συνηθέστερες επιλογές είναι η ακτινοθεραπεία και η ορμονοθεραπεία.
Συστηματική υποτροπή
Σε αυτό το στάδιο ο ασθενής παρουσιάζει μεταστάσεις και συμμετοχή του νοσήματος σε άλλα όργανα εκτός του προστάτη. Η πιο συχνή εντόπιση των μεταστάσεων είναι τα οστά. Η βασική θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου προστάτη είναι ο φαρμακευτικός ευνουχισμός, δηλαδή πρακτικά η εξάλειψη της παραγωγής τεστοστερόνης του ασθενούς, καθώς ο καρκίνος του προστάτη αποτελεί ορμονικά καθοδηγούμενο νόσημα. Αυτό γίνεται με ορμονικά σκευάσματα. Η τεστοστερόνη είναι ένα ανδρογόνο που παράγεται από τους όρχεις και μαζί με τα ανδρογόνα των επινεφριδίων φυσιολογικά συμβάλλουν στην ανάπτυξη του προστάτη (Εικόνα). Ωστόσο, όταν αναπτυχθεί καρκίνος προστάτη η δράση των ανδρογόνων ευνοεί την ανάπτυξη της κακοήθειας. Προς τούτο, βασικός στόχος της θεραπείας είναι η ανακοπή της δράσης των ανδρογόνων προς τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη.
Πρέπει να τονισθεί ότι, παρά την ύπαρξη μεταστάσεων, οι θεραπευτικές επιλογές σήμερα είναι πολλές, με αποτέλεσμα η επιβίωση για αρκετά χρόνια, με άριστη ποιότητα ζωής είναι ο κανόνας για τους περισσότερους ασθενείς. Οι θεραπευτικές επιλογές περιλαμβάνουν τη συστηματική χημειοθεραπεία, τα νεώτερα αντι-ανδρογόνα και το ράδιο. Η ακτινοθεραπεία μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων (πχ πόνος από οστικές μεταστάσεις).
Εικόνα: Ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης διεγείρει ορμονικά τόσο τους όρχεις (LH, FSH) όσο και τα επινεφρίδια (ACTH). Αυτή η διέγερση οδηγεί στην παραγωγή τεστοστερόνης από τους όρχεις και ανδρογόνων από τα επινεφρίδια. Οι ουσίες αυτές ασκούν την επίδρασή τους στα κύτταρα του καρκίνου του προστάτη μέσω αντίστοιχου υποδοχέα ανδρογόνων που διαθέτουν τα κύτταρα αυτά. Η σύνδεση των ανδρογόνων με τον υποδοχέα εξασφαλίζει την βιωσιμότητα και την ανάπτυξη του όγκου. Η φαρμακευτική παρέμβαση στοχεύει στον αποκλεισμό αυτής της σύνδεσης. Οι αγωνιστές LHRH αναστέλλουν τον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης και επομένως εμποδίζουν θετικά ορμονικά σήματα να φτάσουν στους όρχεις. Έτσι καταστέλλεται πλήρως η παραγωγή τεστοστερόνης και τα κύτταρα του καρκίνου του προστάτη στερούνται τον βασικό παράγοντα ανάπτυξής τους.